El Sanatları

EL SANATLARI
      


KEÇECİLİK:

Eskiden insan gücü ile hamamda pişirilerek yapılan keçe, bugün makinalarda pişirilerek yapılmaktadır. Yapılan keçeye, yapan ve yaptıran kişilerin adları yazılmakta, keçelerin üzerine mavi, kırmızı, yeşil renklerden meydana gelen motif ve şekiller işlenmektedir. Demiryolu, göbek, yıldız, tavan, ay yıldız Afyon keçelerinin üzerine işlenen motiflerden bazılarıdır. Keçe çeşitlerinin bazıları şunlardır: Kepenek, nakışlı keçe, bebe keçesi, belleme, fes, mevlevi sikkesi, yelek, at keçesi, seccade. Geçim kaynağı keçecilik olan ve keçelerini eski usûl ile yapan keçeci esnafı bu uğraşını "Keçeciler Çarşısı"nda sürdürmektedir.

      
KOŞUMCULUK:

Afyon'un kökü çok eskilere dayanan el sanatlarından biridir. Atların arabaya koşulması için gerekli olan amut, paldım, dizgin, şeker, ok kayışı, sırım gibi deri ürünlerinin yapımı ile uğraşan bir el sanatı dalıdır. Afyon'daki koşumcular, kasaplardan aldıkları manda (camız) derilerini şapladıktan sonra, kayış haline getirmekte ve daha sonra koşum eşyalarını yapmaktadırlar. Koşumların üzerine dökümden yapılmış saçak ve püsküller süs için konulmaktadır. Koşumculuğa olan ilgi bugün yok denecek kadar azdır.





                                                                                    AT ARABACILIĞI:

Koşumculuğa paralel olarak gelişmiş el sanatıdır. Şehirdeki çeşitli atölyelerden son derece sağlam ve özenle boyanarak, manzara resimleriyle süslü at arabaları yapılmaktadır. Çevre iller de satışı yapılan arabalar at ve yaylı tatar arabası olmak üzere üretilmektedir. Yaylı arabalar genellikle tek atlı olarak yapılmakta ve tekerleklerine lâstik kaplanmaktadır. Arabanın önünde ve arkasında sarsıntıyı önlemek amacıyla yaylar bulunmaktadır. Yaylı arabanın üzerine, yapan kişinin adının yazılması gelenektir. Tatar arabası çift atlı olarak yapılır. Kasa, dingil üzerine oturur ve tekerlekleri demirle kaplıdır. Bu yüzden çok sarsıcıdırlar. Faytonlar ise, geçmiş zamanların lüks taşıt araçları olduğundan, alabildiğine süslü, ince, zarif ve hafiftirler. Çift atlıdır. Üzerine körüklü bir kaplama ile dilendiğinde açılabilecek bir şekilde yapılır. Boyadan başka pirinç çakma düğmelerle de süsleme zenginleştirilir


DEMİRCİLİK VE BAKIRCILIK:

Eskiden çok önemli olmalarına rağmen bugün özelliklerini yitirmiş olan el sanatıdır. Endüstrileşme bu iki el sanatını büyük ölçüde etkilemiştir. Afyon'daki demirciler başlıca gecenez, kapı zinciri, toka, fırdöndü, kaşağı, kullap, frank ve törpüsü, gem, hıltar, düğme gibi pek çok eşya yaparlar. Bakırcıların da üzerinde en çok çalıştığı eşyalar güğüm, kazan, tabak, tencere gibi çeşitlerdir.

YEMENİCİLİK:
Afyon yemenilerinin en büyük özelliği, kısa ve uzun yüzlü olarak dikilmesi, dikilip, içi, dışına kıyısından çevrilerek dikilir. İyi yapılmış yemeni, normal şartlarda yaz-kış iki yıl giyilebilmektedir.



KİLİMCİLİK:

Emirdağ köylerinde kilim ve zilinin yanı sıra çuval, gelin harharı, seccade, terki heybesi, yastık, cicim gibi eşyalar dokunmaktadır. Bu dokumalarda kullanılan motiflere verilen benzetme adlar ve belirli anlatıma dayalı kompozisyonlar, âdeta kilimlerin dilidir. "Gelin parmağı, kız farı, kız yanağı, turna katarı, seher kuşlu, kirli yanışlı, koç boynuzu, aman kız, eli belinde, yıldız, zülüf, yâryâre küstü, çapraz", Emirdağ kilimlerinde kullanılan bazı motiflerin adlarıdır. Dokunan kilim ve benzeri eşyaların yünleri, yine Türkmen kadınlarınca eğrilir ve kök boya ile boyanır. Basit tezgâhlarda dokunan Türkmen kilimleri, benzersiz el sanatı ürünleri arasındadır. Son yıllarda kök boya ile üretime başlayan Afyon-Merkez, Bayat, Dinar, Sincanlı, Hocalar İlçeleri Sosyal Yardımlaşma Kurumları ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Emirdağ Meslek Yüksekokulu Halı-Kilim Bölümü, talebi karşılamada zorluk çekmektedir. Bilhassa Bayat ilçesinde dokunan kilimler "Coğrafî Alan İşareti" belgeli olup ünü yurt dışına uzanmıştır.
HASIR VE BOYRA ÖRÜCÜLÜĞÜ:

Yakasinek kasabası ve Taşköprü'de bazı yaşlı kişilerce hasır ve boyra örücülüğü yapılmaktadır.Hasır, daha çok Akşehir ve Eber Göllerinde yetişen "kındıra" adı verilen bir çeşit su bitkisinin işlenerek basit tezgâhlarda dokunması ile halı ve kilim altlarına serilerek kullanılır. Boyra (kamış hasırı), Akşehir ve Eber Göllerinde yetişen kamışın işlenmesinden sonra tezgâhında örülerek, ahşap evlerin tavan kısımlarının üzerine atılan talâş ve toprakların içeriye sızmasını önlemek için kullanıldığı gibi, çeşitli yerlerde dekorasyon ve kamufle malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Ancak, gelişen teknolojik yenilikler, yukarıda anlattığımız hasır ve boyraya karşı olan ilginin azalmasına sebep olmuştur.



HALICILIK:

"Seccade, yastık, heybe, torba, Kur'anlık" gibi eşyalar dokunmaktadır. Son yıllarda kooperatifçiler ve Sümerbank aracılığı ile Isparta tipi halı dokumacılığı gelişmiştir. Halkın dokuduğu halılarda kilim motifleri hakimdir. Ticarî amaçlı halılar ise halıcıların verdikleri desenle işlenmektedir. Dazkırı, Dinar, Sandıklı ve Şuhut ilçelerinde, halıcılık bir aile ekonomisi haline gelmiş, gelir kaynağı olmuştur. Dazkırı bölgesinde ait yapağıdan başlayarak, halı dokunması dahil, bütün safhaları tabiî bir ortam içinde gösteren halı satış yerleri turistlerin büyük ilgisini çekmektedir.


ÖRGÜCÜLÜK:

İnsanların koyun yününü en ilkel biçimde kullandıkları çalışma alanı olan örgücülük de Afyon'da yaygın el sanatlarından biridir. Koyun yününü kirman, tarak, şiş, iğ gibi basit araçlar kullanılarak çorap, eldiven, kazak, içlik gibi eşyalar haline getirilir. Örülecek erkek çorabı olduğu zaman çoğunlukla düz örgü yada kendinden motifli örgü çeşitleri kullanılır. Çoraplar diz yüksekliğinde örülür. Kadın çorapları ise nakışlı olur. Renk renk motifler ve nakışlar zengin ve güzeldir. Çoraplar beş şişle örülür.

DANTEL VE OYALAR:

Kadınların boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla yaptıkları, süslemeye yönelik el sanatı ürünleridir. DanTlfler beyaz veya krem ip kullanılarak örülür. Motifler halinde tek tek örülüp birleştirilen veya bir bütün olarak örülen danTlfler, çarşaf, yastık, sandık örtüsü gibi eşyaların kenarlarına geçirildiği gibi, su takımı, oda takımı, sehpa örtüsü, karyola takımı, masa örtüsü olarak da yapılmaktadır. Bamyalar, yelpaze, örümcek, lâleler, demiryolu, kaz bacağı, elti eltiye küstü, kaynana yumruğu, danTlflerde kullanılan sayısız örneklerden bazılarıdır.
Oyalar; tığ, iğne, mekik, firkete gibi araçlarla örülür. Çok gösterişlidir. Renkli ipliklerle, bazılarında boncuklar ve pullar kullanılarak yapılan oyalar, tülbent ve yazma kenarlarına geçirilir. Oyalarda kullanılan örneklerden bazılarının adları şöyledir: sarhoş bacağı, bülüç gözleri, karanfil, bademler, ortancalı, günlük oya, pul oya....
Danteller ve oyalar, kızların vazgeçilmez çeyiz eşyalarındandır. Afyon'da kız çocuklarının çeyizleri beşikteyken hazırlanmaya başlanır.